Τοκενισμός: εμπόδιο στην ανάπτυξη της κοινωνίας;
Γράφει η Ελένη Ηλιάδη
Ένα φαινόμενο το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως τακτική είναι αυτό του «τοκενισμού». Δυστυχώς αν και είναι ένα συχνό φαινόμενο, δεν είναι γνωστό σε πολλούς. Βάσει του άρθρου της Ιωάννας Λυμιώτη [1], ο τοκενισμός συνίσταται στη στοχευμένη ένταξη σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον (εργασιακό κι όχι μόνο) ενός ατόμου που ανήκει σε μια μειονοτική ομάδα, με στόχο αποκλειστικά την προβολή του περιβάλλοντος αυτού ως «πολυπολιτισμικού» και «πολύμορφου».
Πρόκειται σαφώς για μια τακτική ανειλικρινή που διαστρεβλώνει την αξία της διαφορετικότητας την οποία και χρησιμοποιεί για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα μιας κυρίαρχης ομάδας. Ο τοκενισμός υπάρχει εκεί που η σημασία εντοπίζεται αποκλειστικά στο «φαίνεσθαι» και όχι στο πραγματικό.
Πηγή εικόνας: [1]
Το φαινόμενο του τοκενισμού, το συναντάμε σε πολλές πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας όπως στη διοίκηση επιχειρήσεων και οργανισμών, στην πολιτική – τοπική, εθνική και διεθνή, στον αθλητισμό, στον χώρο της υγείας κ.ο.κ. Παράλληλα, η εκάστοτε «μειονοτική ομάδα», μπορεί να αφορά διάφορα κοινωνικά στρώματα και ομάδες από τα ανθρώπινα φύλα, την καταγωγή, εξωτερικά χαρακτηριστικά και τον γενετικό προσανατολισμό. Για παράδειγμα, όπως φαίνεται στην παραπάνω εικόνα, εμφανίζονται τέσσερα μέλη ενός διοικητικού συμβουλίου εκ των οποίων τα τρία είναι μεσήλικες άνδρες (κραταιά ομάδα) και το τέταρτο μέλος είναι μία γυναίκα έγχρωμη η οποία υποτίθεται ότι εκπροσωπεί την μειονότητα.
Επομένως, ο τοκενισμός αναπαράγει στερεότυπα τα οποία είναι ψευδεπίγραφα διότι δεν αντικατοπτρίζουν τις πραγματικές ικανότητες και αξίες των ανθρώπων [2]. Αντίθετα, έχουν σχεδιαστεί για να σχηματίσουν μία εικόνα πλαστής αντιπροσώπευσης και δήθεν πολυπολιτισμικότητας και κοινωνικής αποδοχής. Για το λόγο αυτό απαιτείται κοινωνική εγρήγορση και σωστή ανάγνωση των περιπτώσεων, προκειμένου αυτές να μην καταστούν παραπλανητικές..
Ο τοκενισμός μπορεί να λειτουργήσει είτε θετικά, είτε αρνητικά. Στη θετική πλευρά μπορεί κανείς να εντάξει τις περιπτώσεις όπου η τακτική αυτή λειτουργεί ως ένα κατευναστικό μέσο σε περιπτώσεις κοινωνικών αναταραχών σε κοινωνίες βαθειάς ανισότητας, μίσους και συγκρούσεων. Στην αρνητική πλευρά, μπορούμε να σκεφτούμε την περίπτωση που η εκτενής εφαρμογή του τοκενισμού οδηγεί στη σταδιακή αφομοίωση της τακτικής αυτής και κατ’επέκταση στην εξουδετέρωση των αντανακλαστικών της κοινωνίας.
Ο τοκενισμός αποτελεί ένα σύγχρονο εργαλείο στα χέρια διοικούντων και μέσων επικοινωνίας προκειμένου αυτοί να περάσουν στο ευρύ κοινό ψευδή μηνύματα πολυσυλλεκτικότητας. Το αντίδοτο σε αυτό το φαινόμενο από πλευράς μας είναι η κοινωνική οξυδέρκεια και η σταθερή προσήλωση στις διαχρονικές πανανθρώπινες αξίες.
Πηγές:
[1] Λυμιώτη Ι., «Πώς ο τοκενισμός εμποδίζει την κοινωνική πρόοδο;», Ειδησεογραφικός ιστότοπος OfflinePost,
https://www.offlinepost.gr/2022/04/07/pos-o-tokenismos-empodizei-tin-koinoniki-proodo/”, ανακτήθηκε στις 19-3-24.
[2] Hewstone Μ. κ. συν, (2020), «Εισαγωγή στην Κοινωνική Ψυχολογία», Αμπακούμκιν Γ. (Επιμ.), Εκδόσεις Παπαζήση.
