Δημοσιογραφική έρευνα της Μαριδώρας Ντρέου
Moυντιάλ 2022: Η σκοτεινή πλευρά
Κι όμως, το πολυαναμενόμενο από τους οπαδούς του ποδοσφαίρου World Cup 2022 διεξήχθη χειμώνα, στο Κατάρ. Ποιοι είναι οι λόγοι της πολεμικής που περιτριγυρίζει αυτό το Μουντιάλ; Πώς κατάφερε το Κατάρ να εξασφαλίσει την διεξαγωγή του Παγκόσμιου Κυπέλλου; Tελικά, ποιος είναι ο απολογισμός; Αυτά τα ερωτήματα θα μας απασχολήσουν στο παρόν άρθρο.
Δικαιώματα εργαζομένων και τo σύστημα Καφάλα
Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που προκάλεσε αντιδράσεις σχετικά με τη διεξαγωγή του Παγκόσμιου Κυπέλλου στο Κατάρ, ήταν oι δυσχερείς συνθήκες εργασίας των εργαζομένων που θα απασχολούνταν με την κατασκευή της απαραίτητης υποδομής.
6.500 θανάτους εργαζομένων να λαμβάνουν χώρα στο Κατάρ από το 2010 έως το 2020 μαρτυρούν διάφορα μέσα ενημέρωσης, κάνοντας πολλούς -και όχι άδικα- να κατακρίνουν την επιλογή αυτής της χώρας από τη FIFA. Όμως, ο αριθμός αυτός, δεν είναι αντιπροσωπευτικός των εργαζομένων που απεβίωσαν λόγω της κατασκευής των υποδομών του Μουντιάλ, αλλά δηλώνει τους θανάτους όλων εκείνων των μεταναστών εργαζομένων που έχουν καταγραφεί από τα προξενεία 5 χωρών (Ινδία, Πακιστάν, Νεπάλ, Μπαγκλαντές, Σρι Λάνκα) χωρίς διάκριση στη συγκεκριμένη αιτία θανάτου τους (π.χ. ασθένειες, γηρατειά, τομέας δραστηριοποίησης).
Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, μέσω ερευνών που έχουν διεξάγει, κάνουν λόγο για εκατοντάδες θανάτους που οφείλοντα άμεσα με την κατασκευή υποδομών για το Μουντιάλ (με 50 να καταγράφονται για το 2020) , χωρίς όμως να μπορούν να δώσουν έναν ακριβή αριθμό. Το Κατάρ για το 2020, επίσημα αναφέρει 3 θανάτους.
To σύστημα Καφάλα
Μέχρι το 2020, το σύστημα εργασίας βασιζόταν στο σύστημα Καφάλα. Στην πράξη, είναι ένα σύστημα που δεσμεύει τους εργαζόμενους με τον εργοδότη τους, καθώς εκείνοι δεν μπορούν να αλλάξουν δουλειά ή να ταξιδέψουν χωρίς την άδειά του. Έτσι, οι εργοδότες μπορούν να εκμεταλλευτούν τους εργαζόμενους, δημιουργώντας τις περισσότερες φορές συνθήκες σύγχρονης εξαναγκασμένης εργασίας.
Το Κατάρ, αντιμέτωπο με πολλές κριτικές και πίεση από τα μέσα και τις ΜΚΟ, το 2020, αποφάσισε να αναδιαμορφώσει τον κώδικα εργασίας, με αποτέλεσμα πλέον να επιτρέπονται η αλλαγή δουλειάς και τα ταξίδια χωρίς την άδεια του εργοδότη.
Με την πλειοψηφία των υποδομών να έχουν έρθει εις πέρας, η πρόοδος αυτή ωφέλησε μόνο τους εργαζόμενους του Μουντιάλ των τελευταίων χρόνων, περίοδος κατά την οποία το Κατάρ παρακολουθούνταν και περισσότερο.
Με την αντίσταση των εργοδοτών, που παρακάμπτουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο τον νόμο, και με το σύστημα επίβλεψης και κυρώσεων από την πλευρά των καταριανών αρχών να είναι ακόμα ατελές, ο δρόμος για την καλυτέρευση των συνθηκών εργασίας στην πραγματικότητα παραμένει ακόμα αρκετά μακρύς.
Παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία κάνουν λόγο για καταδιώξεις, φυλακίσεις και βασανισμούς ατόμων ΛΟΑΤΚΙ+.
Για τις ανάγκες της διεξαγωγής του Μουντιάλ, υποστηρικτές και φίλαθλοι επιτράπηκαν στη χώρα ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού. Με το Κατάρ να είναι όμως μια αυστηρά ισλαμική χώρα, στην οποία η ομοφυλοφιλία είναι παράνομη, είχαν δοθεί σαφείς οδηγίες από τις καταριανές αρχές να μη γίνουν ακτιβιστικές κινήσεις, ιδιαίτερα με την εμφάνιση του χαρακτηριστικού συμβόλου ουράνιο-τόξο.
Λόγος γίνεται για έναν αμερικανό δημοσιογράφο o oποίος, αφού εμφανίσθηκε σε έναν αγώνα του Μουντιάλ φορώντας μια μπλούζα με ουράνιο-τόξο, βρέθηκε υπό κράτηση από τις αρχές του Κατάρ.
Η γερμανική ομάδα πριν το ματς εναντίον της Ιαπωνίας, διαδηλώνοντας κατά της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Περιβαλλοντικό κόστος
Το σύνολο των παραγόμενων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για την οργάνωση του Παγκόσμιου Κυπέλλου ανέρχεται στους 3,6 εκατομμύρια τόνους, παραπάνω από όσο παράγουν χώρες όπως η Ισλανδία ετησίως.
Αυτός ο υπολογισμός της FIFA λαμβάνει υπόψη τις εκπομπές που προέρχονται από την κατασκευή των καινούριων σταδίων, καταλυμάτων, οδικών και κυκλοφοριακών υποδομών (συγκεκριμένα 8 στάδια, ένα αεροδρόμιο, καινούριο σύστημα μετρό, λιμάνι κ.ά.). Είναι γεγονός πως το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Κατάρ ήταν το πιο κοστοβόρο και το πιο ρυπογόνο που έχει υπάρξει ποτέ, με τα κόστη να ανέρχονται στα 220 δισ. δολλάρια. Πανεπιστήμια όπως αυτό του Lencester αλλά και ΜΚΟ όπως η Carbon Market Watch κάνουν αναφορές για πολύ μεγαλύτερο ενεργειακό κόστος (10+ εκ. τόνους).
Η διαφημιστική καμπάνια του Κατάρ όμως βασίστηκε στη διεξαγωγή ενός Μουντιάλ με μηδενικό ενεργειακό αποτύπωμα. Αυτή η ιδέα βρίσκει βάση στο ότι οι εκπομπές αυτές μπορούν να ‘αντισταθμιστούν’ μέσω της χρηματοδότησης διάφορων οικολογικών πρότζεκτ (π.χ. δενδροφύτευση).
Mέχρι πριν την αρχή του Μουντιάλ το Κατάρ είχε ‘αντισταθμίσει’ μόλις 130 χιλιάδες τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Και τα πρότζεκτ που χρηματοδοτεί είναι κυρίως δύο: ένα υδροηλεκτρικό και ένα φωτοβολταϊκό στην Τουρκία. Βέναια, συνήθως δεν προτιμούνται τέτοιου είδους έργα από τις οργανώσεις που προσφέρουν τέτοιες λύσεις, καθώς αποτελούν έργα ανάπτυξης βιώσιμης ενέργειας,τα οποία είναι κερδοφόρα και στα οποία ούτως ή άλλως δεν εκλείπουν οι επιχορηγήσεις.
Η διαφημιστική καμπάνια βασίστηκε ακόμα στην απουσία εκπομπών λόγω μετακινήσεων. Είναι αδιαμφισβήτητο πως για τις ομάδες στάθηκε πολύ εύκολη η μετακίνηση από αγώνα σε αγώνα, καθώς το Κατάρ είναι μια μικρή χώρα και όλα τα στάδια όσο και τα καταλύματα κατασκευάστηκαν το ένα κοντά στο άλλο, με αποτέλεσμα οι παίκτες να μην υπόκεινται σε πολύωρες μετακινήσεις με αεροπλάνα κτλ..
Το ίδιο όμως δεν ισχύει για τους υποστηρικτές του Μουντιάλ (οι οποίοι ξεπερνούν τους 10.000.000). Με τα καταλύματα να είναι λίγα σε αριθμό ή πανάκριβα, και το γειτονικό Ντουμπάι να είναι αρκετά πρόθυμο να υποδεχτεί τουρίστες – και μάλιστα χωρίς να απαγορεύει το αλκοόλ- αρκετοί προτίμησαν να διαμείνουν σε γειτονικές χώρες και για τις ανάγκες των αγώνων να μετακινούνται με αεροπλάνα, κάτι που σαφώς αύξησε ακόμα περισσότερο τις εκπομπές αερίων.
Qatargate : Η ‘Πύλη’ του Κατάρ
Πώς λοιπόν μια τόσο μικρή χώρα, χωρίς μάλιστα ποδοσφαιρικό παρελθόν, με χώρες όπως η Iαπωνία, η Αυστραλία, οι ΗΠΑ να είναι στο τραπέζι, επιλέχθηκε από την επιτροπή της FIFA το 2010, με 14 ψήφους έναντι 22;
Aπό την απονομή της φιλοξενίας του Μουντιάλ στην Γερμανία το 2006, σχεδόν όλα τα Μουντιάλ επί της ουσίας ‘αγοράζονται’ από τις χώρες που θέλουν να τα διεξάγουν. Ο χρηματισμός μελών της επιτροπής της FIFA προφανώς δεν είναι αποκλειστικότητα του Κατάρ. Αυτό που είναι πρωτοφανές είναι η κλίμακα του λόμπινγκ όσο και των χρημάτων που το Κατάρ αφιέρωσε σε αυτή την καμπάνια εκχώρησης του Κυπέλλου, κινώντας τόσο οικονομικούς, διπλωματικούς όσο και εμπορικούς μοχλούς.
Oι διοργανωτές αρνούνται λόγους για απευθείας διαφθορά, ανταλλαγές ψήφων και εμπορικές συμφωνίες μεταξύ κυβερνήσεων, τα περισσότερα από τα οποία είναι δύσκολο να αποδειχθούν.
Qatargate στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Με το Κατάρ πάντα να αρνείται τις κατηγορίες, έρευνες που είχαν αρχίσει από τον Ιούλιο του ‘22 από τις βελγικές αρχές έχουν οδηγήσει σε φυλακίσεις πολιτικών προσώπων υπό την κατηγορία της διαφθοράς, με σκοπό την εξασφάλιση της επιρροής του Κατάρ αλλά και του Μαρόκου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με κύριους κατηγορούμενους την πλέον πρώην Αντιπρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου Εύας Καϊλή και τον Ιταλό ευρωβουλευτή Αntonio Panzeri. Πλέον έχουν κατασχεθεί πάνω από 1,5 εκ. ευρώ έπειτα από έρευνες και εφόδους της αστυνομίας.
Soft Power : Το ‘κυνήγι’ της πολιτισμικής επιρροής
Ένα παιχνίδι στο οποίο οι ΗΠΑ πρωταγωνιστούν αρκετές δεκαετίες και στο οποίο οι μεγαλύτερες δυνάμεις προσπαθούν όλο και περισσότερο να λάβουν μέρος.
Η αγορά της ομάδας Paris Saint-Germain το 2011 από το κρατικό αθλητικό ταμείο του Κατάρ, η διεξαγωγή του Παγκόσμιου Κυπέλλου Χάντμπολ τo 2015 (γενικότερα πάνω από 500 διεθνής αθλητικές οργανώσεις τα τελευταία 15 χρόνια), η ίδρυση του beIN sports , ένα παγκόσμιο δίκτυο αθλητικών καναλιών και τέλος η διεξαγωγή του Μουντιάλ το 2022, αποτελούν προσπάθειες του εμιράτου του Κατάρ προς αυτήν την κατεύθυνση.
Το Κατάρ ούτως ή άλλως είναι μια από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου και από τις πρώτες σε εξαγωγές φυσικού αερίου και πετρελαίου.
Απολογισμός
Σε έναν κόσμο όπου όλα αγοράζονται, πόσο μπορούν να κατηγορούνται αυτοί που έχουν τα χρήματα για να αγοράζουν; Η διαφθορά, η παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και η έλλειψη περιβαλλοντικής συνείδησης μπορούν να συγχωρούνται; Αν όχι, ποιος μπορεί να κατηγορήσει ποιον πρώτο; Η διεξαγωγή του Μουντιάλ στο Κατάρ είναι ένα ακόμα παράδειγμα κυριαρχίας του δυνατού. Εκατομμύρια άνθρωποι παρακολούθησαν ζωντανά τους αγώνες που έγιναν, δισεκατομμύρια εξ αποστάσεως με τη βοήθεια των τεχνολογικών μέσων. Πόσο εύκολα μπορούν να κατηγορηθούν όλοι αυτοί για αδιαφορία; Και οι άλλοι, που κατηγορούν *, για υποκρισία όταν δακτυλοδεικτούν το μαύρο πρόβατο σε ένα κόσμο γεμάτο από αυτά;
Όσον αφορά την οργάνωση του φετινού Παγκοσμίου Κυπέλλου, κατά πολλούς ήταν μια επιτυχία. Τα στάδια του Κατάρ, που αποτελούν αρχιτεκτονικά επιτεύγματα, φιλοξένησαν αγώνες, ομάδες και παίκτες που θα μείνουν στην ιστορία. Η FIFA ακόμα, μετά τις κατηγορίες που δέχθηκε, το 2018 άλλαξε το σύστημα εκλογής διοργανωτών, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η δυνατότητα διαφθοράς.
Με την εμπορευματοποίηση του ποδοσφαίρου -γενικότερα των αθλημάτων-, με την εμπορευματοποίηση της ίδιας της κουλτούρας, είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς αν το Κατάρ ήταν το τέλος ή απλά φυσική συνέχεια αυτής της σύγχρονης κατάστασης.
*Το ‘μποϊκοτάρισμα’ του Μουντιάλ είναι φαινόμενο που δεν αναπτύχθηκε τόσο έντονα στην Ασία, στη Λατινική Αμερική, στην Αφρική, για το οποίο μάλιστα η Ευρώπη κατηγορήθηκε από το Κατάρ, καθώς αυτό αποτελεί κύριο προμηθευτή φυσικού αερίου, ζωτικής σημασίας για την Ευρώπη ιδιαίτερα εν μέσω του ρωσοουκρανικού. Επίσης για το γεγονός ότι δεν υπήρξε η ίδια αντίδραση για το Μουντιάλ του ‘18 που διεξήχθη στη Ρωσία, ενώ είχε ήδη καταλάβει την Κριμαία.
Πηγές
Δικαιώματα εργαζομένων
–https://open.spotify.com/episode/3Aan5BkHsWWEHNLz0IR3kS?si=8brmZOUZS4ySTn7RPqDEPw
Παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων
Περιβαλλοντικό κόστος
Qatargate
η άρνηση του Κατάρ: https://www.reuters.com/world/qatar-reiterates-denial-that-its-government-involved-eu-corruption-case-2022-12-18/
η υπόθεση Καιλή-Παντζέρη : https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%BA%CE%AC%CE%BD%CE%B4%CE%B1%CE%BB%CE%BF_%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%81%CE%B3%CE%BA%CE%B5%CF%8A%CF%84
Mποϊκοτάρισμα και soft power
–https://open.spotify.com/episode/3Aan5BkHsWWEHNLz0IR3kS?si=8brmZOUZS4ySTn7RPqDEPw
